Szykuje się reforma orzecznictwa lekarskiego w ZUS jakiej nie było: będzie więcej kontroli L4

Orzecznictwo lekarskie w ZUS

Orzeczenia lekarskie wydawane w ZUS stanowią podstawę do ustalania szeregu uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych czy z zabezpieczenia społecznego. Orzeczenia wydawane przez lekarzy rzeczoznawców dotyczą m.in.: trwałej i okresowej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, stałego i długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, niezdolności do samodzielnej egzystencji, czasowej niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 180 dni, celowości przekwalifikowania zawodowego z powodu trwałej całkowitej niezdolności do pracy, wskazań do rehabilitacji leczniczej.

Aktualnie zadania z zakresu orzecznictwa lekarskiego wykonują w ZUS lekarze orzecznicy (działają w 38 oddziałach z 43 oddziałów ZUS) i komisje lekarskie (działają w 16 oddziałach ZUS). W pierwszej instancji orzeczenia wydawane są jednoosobowo, a w drugiej, w związku z wniesieniem od orzeczenia sprzeciwu lub zarzutu wadliwości, w składach trzyosobowych (komisja lekarska).

ZMIANA NR 1: JENDOLITOŚĆ SYSTEMU ORZECZNICTWA LEKARSKIEGO W ZUS

Przepisy systemu orzecznictwa wymagają zmiany, stąd też przez stronę rządową został przedstawiony projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: projekt). Według założeń, przepisy z zakresu orzecznictwa lekarskiego nie będą już “rozsiane” po różnych ustawach, rozporządzeniach i aktach prawa wewnętrznego wydawanych przez ZUS. Dotychczas jest ich łącznie kilkadziesiąt. Projektodawca chce kompleksowej, jednolitej regulacji, która wprawdzie będzie obszerna, ale będzie dużo łatwiejsza do stosowania i interpretacji. Nie będzie ciągłych odesłań z jednej do drugiej ustawy. Aktualnie system orzecznictwa lekarskiego, w tym np. w zakresie wydawania decyzji o przyznaniu bądź nie – świadczenia, o kontroli zwolnień lekarskich, o wypłacie zasiłków i wiele, wiele innych, jest uregulowany w ogromnej ilości aktów prawnych. Słusznie dąży się do ich uniformizacji, ale nie skodyfikowania. Nie będzie bowiem jednego kodeksu, tak jak jest n. Kodeks Cywilny, Karny, Pracy, Postępowania Cywilnego itd., ale ma być wydana jedna ustawa i do niej rozporządzenie. Będzie zatem funkcjonował ujednolicony system, który ułatwi pracownikom, pracodawcom, przedsiębiorcom, prawnikom, jak i samemu ZUS-owi i lekarzom orzecznikom – poruszanie się, po tej i tak skomplikowanej materii prawnej.

ZMIANA NR 2: ELEKTRONIZACJA POSTĘPOWAŃ, TERMINY, ŚRODKI ZASKARŻENIA, SZYBKOŚĆ POSTĘPOWANIA

W ocenie projektodawcy w nowym systemie orzecznictwa lekarskiego ZUS konieczne jest uregulowanie w szczególności:

• uprawnień i obowiązków podmiotów biorących udział w postępowaniu orzeczniczym;
• usprawnienie wydawania orzeczeń: aktualnie średni czas oczekiwania na wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika wydłuża się. Wynosi on średnio 21 dni: od 10 dni w oddziale w Białymstoku po aż 77 dni w oddziale w Biłgoraju;
• treści orzeczenia lekarskiego;
• zasad doręczeń orzeczeń lekarskich;
• środków prawnych (w tym odwołań) od orzeczeń lekarskich i skutków ich wniesienia;
• terminów wydawania orzeczeń;
• terminów rozpatrywania środków prawnych;
• środków zwalczania nieterminowości w wydawaniu orzeczeń;
• możliwości elektronizacji postępowania i chociaż części dokumentacji medycznej, co przyspieszy wydawanie decyzji i orzeczeń lekarskich. Lekarz orzekający będzie wspierany przez asystenta medycznego w czynnościach technicznych i administracyjnych, związanych z przygotowaniem dokumentacji oraz wprowadzaniem danych do systemów informatycznych w procesie wydawania orzeczenia.

Tak więc konieczne i prawnie uzasadnione jest stworzenie takiej regulacji postępowania orzeczniczego, która gwarantowałaby obywatelom sprawne i terminowe wydanie orzeczenia. Oczywiście poprzez zmianę przepisów braki kadrowe nie znikną z dnia na dzień, ale przepisy mają być tak skonstruowane, że łatwiej je będzie stosować.

ZMIANA NR 3: PEŁNA OBSADA KADRY ORZECZNICTWA LEKARSKIEGO W ZUS, BO SĄ DUŻE BRAKI

Jak podkreśla się w projekcie, konieczne jest stworzenie warunków do zapewnienia pełnej obsady kadrowej orzecznictwa lekarskiego w ZUS. Aktualnie zadania z zakresu orzecznictwa lekarskiego w ZUS mogą wykonywać wyłącznie lekarze orzecznicy i członkowie komisji lekarskich (posiadający tytuł lekarza specjalisty i mogą być zatrudniani wyłącznie na podstawie umowy o pracę). Są ogromne braki kadrowe, a średnia wieku lekarzy to 60 lat. Dlaczego? Oczywiście chodzi o pieniądze. Proponowane wynagrodzenia nie przystają, zdaniem lekarzy, do aktualnych realiów społeczno-gospodarczych, nie chcą więc pracować na takich warunkach. Według projektu lekarze orzecznicy będą mogli według wyboru wykonywać pracę na podstawie umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej.

W projekcie dopuszcza się możliwość zatrudnienia do wydawania orzeczeń w pierwszej instancji lekarzy w trakcie szkolenia specjalizacyjnego w określonej dziedzinie medycyny oraz lekarzy wykonujących czynnie zawód co najmniej pięć lat. Rozwiązanie to powinno zwiększyć możliwości uzupełnienia stanu zatrudnienia lekarzy orzekających w ZUS.

ZMIANA NR 4: BĘDZIE WIĘCEJ KONTROLI L4

Jeden problem rozwiąże kolejny, bo gdy będzie więcej lekarzy orzeczników ZUS i będą oni mogli sprawniej i efektywniej wykonywać swoją pracę (m.in. za pomocą elektronizacji systemów), będą też mieli czas na inne ważne zadania. ZUS dąży więc do tego, aby było przeprowadzanych więcej kontroli zwolnień lekarskich. Zadania z zakresu nadzoru nad orzecznictwem lekarskim wykonują z kolei jednoosobowo główni lekarze orzecznicy zatrudnieni w oddziałach oraz lekarze inspektorzy nadzoru orzeczniczego zatrudnieni w Centrali ZUS. Aktualnie, z powodu braków kadrowych jedynie ok. 1,5% zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy podlega kontroli przez lekarzy orzeczników.

ZMIANA NR 5: WYPŁACANIE ZASIŁKU CHOROBOWEGO PRZEZ ZUS OD 1. DNIA NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Kontrole zwolnień lekarskich będą tym bardziej pilną sprawą, że przecież w umowie koalicyjnej zadeklarowano reformę ubezpieczenia chorobowego. Tak reforma ma polegać na tym, że wypłacanie zasiłku będzie się odbywać przez ZUS już od 1. dnia niezdolności do pracy z powodu choroby, a nie tak jak dotychczas dopiero po 33 czy odpowiednio 14 dniu niezdolności pracownika do pracy. Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk już we wrześniu 2024 r. wskazywała, że:

ZMIANA NR 6: POWIĄZANIE SPECJALIZACJI LEKARZA ZE SCHORZENIEM

W obowiązujących przepisach brakuje gwarancji powiązania specjalizacji lekarza orzecznika lub członka komisji lekarskiej ze schorzeniem lub urazem, w związku z którym wydaje się orzeczenie, a lekarz orzekający nie posiada wsparcia w wykonywaniu swojej pracy przy technicznym zbieraniu, sporządzaniu i opracowywaniu dokumentacji. Rozważa się wprowadzenie możliwości wydawania orzeczeń w określonych rodzajach spraw przez specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne. W tym zakresie proponuje się, by w sprawach o rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej w zakresie profilu narządu ruchu orzeczenia mogły być wydawane przez fizjoterapeutów, a w sprawach, w których ustala się niezdolność do samodzielnej egzystencji, przez pielęgniarki i pielęgniarzy.

Oczywiście to tylko część proponowanych zmian, bo przypomnijmy, ma być zmieniony cały system orzecznictwa lekarskiego ZUS. Co ciekawe, w tym kontekście nie mówi się o systemie w KRUS, który przecież jest oparty na powyższym. Tak czy inaczej, szczegółowych regulacji i pomysłów na zmianę funkcjonowania danych instytucji jest bardzo dużo, co będzie jeszcze ewoluowało. Projektem zajmie się Sejm i Senat, więc ostateczna wersja aktu nie jest jeszcze znana, podobnie jak data wejścia w życie zmian.